รอยอดีตชาวผักไห่ผ่านภาพถ่ายเก่า

14 ก.ค. 2025 ,8:01 น. ข้างหลังภาพ

รอยอดีตชาวผักไห่ผ่านภาพถ่ายเก่า

แต่เที่ยวลัดทุ่งท่าเหมือนหน้าน้ำ ทั้งสองลำล่องเลื่อนจนเฟือนหลง

ไปถึงบ้านปากไห่เหมือนใจจง แล้ววกวงออกทุ่งเที่ยวมุ่งมอง

ตอนหนึ่งใน “นิราศสุพรรณ” ของนายมี (หมื่นพรหมสมพัตสร) ปรากฏชื่อบ้านปากไห่ ซึ่งก็คืออำเภอผักไห่ทุกวันนี้ที่มีแม่น้ำน้อยไหลผ่านกลางอำเภอ ชาวผักไห่ต่างคุ้นชินกับการใช้ชีวิตเป็นชาวน้ำบ้างในบางฤดู ในอดีตแม่น้ำน้อยเป็นเส้นทางคมนาคมหลักของชาวผักไห่ การเดินทางและการขนส่งสินค้าส่วนใหญ่ใช้เรือเป็นพาหนะ ริมสองฝั่งแม่น้ำมีทั้งย่านราชการ ย่านตลาด และย่านชุมชนที่มีทั้งบ้านเรือนริมน้ำและเรือนแพ เช่นเดียวกับย่านตลาดที่มีทั้งตลาดบกที่อยู่ริมแม่น้ำและเรือนแพค้าขายที่เปิดเป็นร้านค้าต่างๆ ตั้งแต่ร้านโชห่วยขายของจิปาถะไปจนถึงแพขายน้ำมันสำหรับเรือเครื่องยนต์ทั้งหลาย ด้วยเหตุนี้แม่น้ำน้อยจึงเป็นศูนย์กลางของชุมชนที่มีความสำคัญทางสังคมและเศรษฐกิจ

การสัญจรในแม่น้ำน้อยจึงเป็นภาพที่ชินตาของคนผักไห่ในอดีต ไม่ว่าจะเป็นการเดินทางไปมาค้าขายและในเส้นทางบุญของพุทธศาสนิกชน เช่น พายเรือไปวัดในวันพระ รอตักบาตรที่ริมน้ำทุกเช้า ขบวนแห่นาคและกฐินทางน้ำ เป็นต้น นอกจากนี้ผักไห่ช่วงหน้าน้ำยังเป็นภาพที่คุ้นชินมาถึงปัจจุบัน หลายคนพูดตรงกันว่า “ผักไห่น้ำท่วมทุกปี” เพียงแต่ว่าจะไปท่วมตรงบริเวณไหน ถ้าที่ตลาดผักไห่น้ำท่วม น้ำก็จะไหลบ่าจากแม่น้ำน้อยเข้าสู่คลองต่างๆ และเข้าท่วมบ้านเรือนที่อยู่ริมแม่น้ำ ส่วนบ้านเรือนแพก็จะได้เปรียบกว่าเพราะตั้งอยู่ในน้ำอยู่แล้ว แต่ต้องผูกแพให้แน่นหนายิ่งขึ้นเพราะกระแสน้ำอาจไหลแรง

เรื่องราววิถีชีวิตชาวผักไห่ที่มีแม่น้ำน้อยและท้องทุ่งนาเป็นฉากหลังนั้น มักถูกกล่าวถึงเพียงสั้นๆ อยู่ในบันทึกทางประวัติศาสตร์ จึงต้องอาศัยคำบอกเล่าของชาวบ้านมาปะติดปะต่อเข้าด้วยกันถึงจะเห็นภาพชีวิตชาวผักไห่ที่กระจ่างชัดขึ้น หลักฐานหนึ่งที่แสดงถึงภาพอดีตของผักไห่ได้ชัดเจนที่สุดคือภาพถ่ายเก่า สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตที่เรียบง่ายและงดงามในอดีต ช่วยให้เราได้สัมผัสถึงความผูกพันของชาวผักไห่กับสายน้ำและความทรงจำอันล้ำค่า จากการค้นคว้าและรวบรวมภาพถ่ายเก่าของคนในท้องถิ่นผักไห่พบว่ามีหลายประเด็นที่น่าสนใจ จึงคัดเลือกมานำเสนอบางส่วน ดังนี้

ภาพขบวนเรือทอดกฐินประกอบด้วยเรือเมล์สองชั้น เรือพาย และเรือลากจูง ในแม่น้ำน้อย บริเวณอำเภอผักไห่

จะเห็นว่าริมฝั่งแม่น้ำมีบ้านเรือนตั้งอยู่เรียงรายทั้งบนบกและเรือนแพริมน้ำ

ภาพถ่ายโดย โรเบิร์ต ลาริมอร์ เพนเดิลตัน (Robert Larimore Pendleton) เมื่อ พ.ศ. 2480

เรือนไม้สองชั้นริมแม่น้ำน้อยเปิดเป็นร้านขายโอ่และตับจาก ถัดไปมีเรือนแพค้าขายหลังเล็กๆ ตั้งเรียงรายบริเวณริมแม่น้ำน้อย

ลักษณะหลังคาเรือนและเรือนแพมีหลายรูปแบบ ได้แก่ ทรงปั้นหยา ทรงจั่ว และทรงมะนิลา

ภาพถ่ายโดย โรเบิร์ต ลาริมอร์ เพนเดิลตัน (Robert Larimore Pendleton) เมื่อ พ.ศ. 2480

ภาพน้ำท่วมอำเภอผักไห่ น้ำจากแม่น้ำน้อยค่อยๆ เอ่อล้าเข้าท่วมบริเวณหน้าที่ว่าการอำเภอและตัวตลาดผักไห่

ชาวบ้านต่างใช้เรือเป็นพาหนะในการสัญจรเกือบทั้งฤดู

ในภาพเห็นหอนาฬิกา และเด็กๆ บ้านสุขเตียระพันธ์ออกมาพายเรือเล่นบริเวณสนามหน้าอำเภอ (ที่มา : คุณลัดดา สุขเตียระพันธ์)

ภาพอีกชุดหนึ่งที่น่าสนใจคือขบวนเรือแห่นาคทางน้ำของพี่ชายคุณลัดดา สุขเตียระพันธ์ ราวปี พ.ศ. 2511 เส้นทางขบวนแห่เริ่มต้นจากท่าเรือตลาดผักไห่ วิ่งทวนน้ำขึ้นไปยังศาลเจ้าพ่อสองพี่น้องที่บริเวณปากคลองบางคี่ (คลองลาดชะโด) ซึ่งครอบครัวสุขเตียระพันธ์เป็นผู้อุปถัมภ์ เพื่อให้นาคได้ทำการสักการะบอกกล่าว จากนั้นจะล่องลงมาจนถึงหน้าวัดตาลานเหนือซึ่งมีชุมชนเรือนแพอยู่หลายหลังริมแม่น้ำ แล้ววกกลับมาจอดที่ท่าเรือบริเวณข้างบ้านหลังเดิมของครอบครัวสุขเตียระพันธ์ที่ตั้งอยู่บริเวณหน้าตลาดใกล้กับที่ว่าการอำเภอผักไห่ จากนั้นขบวนแห่นาคจะพากันเดินเท้าผ่านตลาดสุขเจริญผล เพื่อเข้าไปทำพิธีบวชที่โบสถ์ของวัดโพธิ์ผักไห่ คัดเลือกภาพมาให้ชมบางส่วน ดังนี้

ภาพบ้านเรือนริมสองฝั่งแม่น้ำน้อยบริเวณหน้าที่ว่าการอำเภอผักไห่ (ทางด้านซ้ายมือของภาพ) ช่วงปี พ.ศ. 2511

โดยมากเป็นเรือนแพค้าขายซึ่งผูกแพอยู่ริมฝั่งแม่น้ำ และมีท่าเทียบเรือโดยสารจอดรอรับผู้โดยสารไปยังจุดหมายปลายทางต่างๆ

เช่น ลาดชะโด ตัวเมืองพระนครศรีอยุธยา อ่างทอง กรุงเทพฯ เป็นต้น ฝั่งตรงข้ามกันมีบ้านเรือนตั้งอยู่บนบก

ส่วนใหญ่เป็นเรือนไม้ยกพื้นสูง บางหลังทำทางเดินหรือแพยื่นลงมาในแม่น้ำเพื่อใช้เป็นท่าเทียบเรือหรือเพื่อใช้ขึ้นลงสินค้า